سه شنبه، ۲۹ اسفند، ۱۴۰۲ | Tuesday, 19 March , 2024

مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی خبر داد:تهیه گزارش ملی ششم تنوع زیستی/مشارکت جدی در تدوین راهبردهای جهانی تنوع زیستی

نسخه قابل پرینت
کد خبر:46798
سه شنبه، ۲۱ مرداد، ۱۳۹۹ | 12:52

مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی خبر داد:تهیه گزارش ملی ششم تنوع زیستی/مشارکت جدی در تدوین راهبردهای جهانی تنوع زیستی

مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی از تصویب و ارائه گزارش ملی ششم تنوع زیستی ایران به دبیرخانه کنوانسیون و مشارکت جدی ایران در تدوین «راهبردهای جهانی تنوع زیستی در فاصله سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰» خبر داد.

به گزارش دیده‌بان علم ایران، دکتر اسکندر زند، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و رییس اسبق سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی که از ابتدای سال گذشته با انتقال مرجعیت ملی کنوانسیون تنوع زیستی از وزارت امور خارجه به وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مرجع ملی کنوانسیون فعالیت دارد در گفت و گو با مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران گزارشی در خصوص آخرین اقدامات صورت گرفته در چارچوب کنوانسیون ارائه داده است.

کنوانسیون تنوع زیستی و خاستگاه آن چیست؟
به تمام اشکال حیات که طی میلیون ها سال تکامل یافته‌اند، تنوع زیستی گفته می‌شود. تنوع زیستی از ژن‌ها و کروموزوم‌ها تا حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها را در بر می‌گیرد و شبکه‌ای از حیات است که تمام برهم‌کنش‌های اکولوژیکی را مدیریت می‌کند.
از سـال ۱۹۷۵ تاکنـون جمعیـت دو برابـر، اقتصاد چهار برابر، تجـارت ده برابر، شهرنشـینی دو برابر شده و آلودگـی پلاسـتیکی ده برابر افزایـش و حاصلخیزی خاک ۲۰ تا ۲۵ درصدکاهش یافته اسـت. این موارد بیانگر آن اسـت که بشـر بیش از حد مجاز از اکوسیسـتم کره زمین اسـتفاده کرده اسـت. جمعیت زمیـن بسیار بیشـتر از آنچه اکوسیسـتم کره زمیـن اجـازه مصـرف به انسـان می دهـد، از منابع موجود استفاده کرده اسـت. البته در این میان سالهاسـت افراد دوسـتدار و دلسـوز محیط زیسـت برای حفاظت از محیط زیسـت و تنوع زیسـتی آن تلاش می کنند. ریشـه حفاظت از محیط را می توان در هزاران سـال قبل که مردم بومی و محلی، آن را در رفتارهای اجتماعی خود لحاظ میکردند و همچنین در دسـتورات و کتب مقدس ادیان مختلف بویژه اسلام جسـتجو کرد.
البته جنبش حفاظت از محیط زیسـت در جوامع غربـی طـی ۱۵۰ سـال اخیـر ایجـاد و دهـه ۱۹۷۰ انگیزههـا بـرای مقابله با مشـکلات زیسـت محیطی در سـطح بین المللـی تقویـت شـد. این امر منجـر به تصویب چنـد موافقتنامـه چندجانبه بینالمللی گردیـد. اولیـن نسـل موافتنامههای چندجانبـه بین المللی، موافقت های عمدتا بخشـی بـا تمرکز بر مشـکلات بسـیار خـاص، از قبیل تجارت گونه هـای در معرض خطـر (CITES) یا گونههای مهاجر (CMS) بـود. ایـن موضـوع باعث شـد تا دهه ۱۹۸۰ بحث تنوع زیسـتی و ارزش ذاتی آن به شـیوه ای ضعیـف مطـرح شـود. از دهـه ۱۹۸۰ بـه بعـد نیـاز بـه چتـری از توافق‌های چندجانبـه زیست‌محیطی بـا رویکردی جامع تـر بـرای تکمیـل تعـداد رو به رشـد موافقتنامه های چندجانبـه که صرفـا جنبه های خاصی از تنوع زیسـتی را پوشـش می دادند، آشـکار شد. پس از اجلاس سـران ریو در سال ۱۹۹۲، نسل دوم توافق‌هـای چندجانبـه زیست‌محیطـی بوجـود آمد و با رویکرد جامع نگر، بر توسـعه و اسـتفاده پایـدار از منابـع طبیعی متمرکز شـد. ایـن اجلاس که در نوع خود بی سـابقه و بزرگترین نشسـت بین الدول در تاریـخ مباحـث زیسـت محیطی بود، اثر عمیقی بر سیاسـت بین الملل و بسـیج جامعه مدنی داشـت و سـرانجام منجر به تصویب متن قانونی الزام آور تنوع زیسـتی شـد.


اهداف این کنوانسیون چه هستند؟
هدف این متن که به کنوانسـیون تنـوع زیسـتی معـروف شـد، حفاظـت از تنـوع زیسـتی، بهره‌بـرداری پایـدار از اجـزای آن و توزیـع عادلانه منافع حاصل از تجاری‌سـازی و سـایر اسـتفاده‌هایی اسـت که از منابع ژنتیکی می‌شـود. این کنوانسـیون تمـام اکوسیسـتم‌ها، گونه‌هـا و منابع ژنتیکـی را پوشـش می‌دهد و اصولی برای تسـهیم عادلانـه مزایـای حاصـل از بهره‌بـرداری منابع ژنتیکـی را تعیین می‌کنـد. این کنوانسـیون حوزه‌های در حال گسـترش سـریع فناوری زیسـتی را پوشـش می‌دهد و به توسـعه و انتقال تکنولوژی، تسـهیم منافع و ایمنی زیسـتی توجه دارد.
ایران در تدوین این کنوانسیون چه نقشی داشته و از چه هنگامی به آن پیوسته است؟
از آنجا که جمهوری اسلامی ایران یکی از ۲۰ کشور دارای تنوع زیستی بالا است، در حین مذاکرات این کنوانسیون و پس از تصویب آن بسیار فعال بوده است. مذاکره کنندگان برجسته‌ای چه از وزارت امورخارجه، چه از وزارت جهاد کشاورزی و چه از سازمان حفاظت محیط زیست زحمات زیادی را قبل و بعد از تصویب این کنوانسیون متقبل شده‌اند.

الحاق دولت جمهوري اسلامي ايران به این کنوانسیون در جلسه ششم خرداد ماه ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳ خرداد ماه ۱۳۷۵ به تأیید شورای نگهبان رسیده است و بر این اساس، دولت جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی به این کنوانسیون ملحق شد. بنابراین ما هم به عنوان یکی از اعضای کنوانسیون اصل و اهداف آن را پذیرفتیم.کنوانسیون هر دوسال یکبار نشست متعاهدین برگزار می‌کند که نقش قانونگذاری برای تحقق اهداف کنواسیون را دارد.
در خلال مذاکرات تنوع زیستی در دهمین اجلاس متعاهدین کنوانسیون تنوع زیستی که در سال ۲۰۱۰ در شهر ناگویا از استان AICHI ژاپن برگزار شد، برنامه استراتژیک تنوع زیستی مشتمل بر ۲۰ هدف موسوم به “اهداف آیچی” برای دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ به تصویب سید.
در کشور ما هم علاوه بر اینکه اهداف آیچی کنوانسیون را مورد توجه قرار داده بود، یک برنامه جامع اقدام ملی در راستای حفظ تنوع زیستی و بهره برداری پایدار از آن نوشته شد و به عنوان دستور کار در کشور جمهوری اسلامی مبنای عمل قرار گرفت، البته بعد از مدتی آن برنامه جامع اقدام ملی هم ویراست دومش نوشته شد که ویراست دوم دارای یکسری نقایصی بود که الان ویراست سوم برنامه در دست تدوین است. ایران برنامه‌های خود در راستای تنوع زیستی را با محوریت کنوانسیون و تصویب مجلس شروع کرد.
مرجعیت ملی کنوانسیون تنوع زیستی تا اواخر سال ۱۳۹۷ عملا بر عهده وزارت خارجه بود ودر اواخر ۹۷ هیات وزیران تصویب کرد که به درخواست مشترک رییس سازمان محیط زیست و وزیر جهاد کشاورزی این مرجعیت به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شود. بنا براین آغاز فعالیت اینجانب به عنوان مرجع ملی تنوع زیستی و همکاران در دوره جدید به ابتدای سال ۱۳۹۸ بر می‌گردد.
قدری درباره اقدامات شاخصی که طی سال گذشته تا امروز انجام شده است؛ توضیح می دهید؟
از زمان انتقال مرجعیت به وزرات جهاد کشاورزی چندین کار مهم انجام شد که عبارتند از:
تشکیل دبیرخانه مرجع ملی تنوع زیستی و همچنین فعال تر کردن ۹ مرجع ملی زیر مجموعه این کنوانسیون که عبارتند از:
۱٫ مرجع ملی بازوی مشورتی علمی، فنی و فناوری،
۲٫ مرجع ملی تنوع دریایی و سواحل،
۳٫ مرجع ملی تبادل اطلاعات و همکاری های علمی و فناوری
۴٫ مرجع ملی بسیج منابع،
۵٫ مرجع ملی کمیته مشورتی ارتباطات، آموزش و آگاهی بخشی،
۶٫ مرجع ملی تشکیلات رده بندی جهانی،
۷٫ مرجع ملی مناطق حفاظت شده،
۸٫ مرجع ملی راهبرد جهانی حفاظت گیاهاهی،
۹٫ مرجع ملی دانش سنجی

هر کدام از این مراجع وظایف بسیار مهمی دارند. مسوولیت مرجعیت ملی نه گانه نیز با توازن کامل بین اعضای هیات علمی دانشگاهها (دو مرجع)، اعضای هئیت علمی وزارت جهاد کشاورزی (سه مرجع) و همکاران سازمان حفاظت محیط زیست (چهار مرجع) توزیع شد.این مراجع هرکدام کارگروهایی تشکیل دادند بین هفت تا ۱۰ نفر که در راستای برنامه‌های خود فعالیت می‌کنند.
از فعالیت‌های مهم دیگر مرجعیت تنوع زیستی، تهیه گزارش ملی ششم تنوع زیستی کشور بود که متاسفانه قریب به دو سال تاخیر داشت. این گزارش خوشبختانه با همدلی و اجماع کامل ملی با حضور عزیزانی از وزارت خارجه، انجمن های علمی به ویژه انجمن ایمنی زیستی ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت علوم و مرجعیت ملی ایمنی زیستی با اجماع آرا تصویب و برای دبیرخانه کنوانسیون ارسال شد. میدانید که یکی از اصلی ترین وظایف ناشی از کنوانسیونها و پروتکلها و سایر قراردادهای چند جانبه بین المللی ارائه گزارش است که باید از یک طرف موجز و در بردارنده منافع ملی باشد و از طرف دیگر نقص یا نقضی در گزارش وجود نداشته باشد. خوشبختانه این گزارش با اجماع تصویب شد و حتی دوستانی از دستگاههای امنیتی نیز همکاری در خور تحسینی در تهیه این گزارش داشتند.
این گزارش ظرف شش ماه با همکاری همه بخش ها بخصوص همکاری بسیار نزدیک سازمان محیط زیست و وزارت خارجه و بقیه دستگاه ها، وزارت بهداشت، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، دستگاه‌های امنیتی گزارش نوشته شد و بارگزاری هم شد بنابراین ما الان نگرانی ای در رابطه با گزارش نداریم.
ازجمله کارهای دیگر راه اندازی سایت مرجع ملی تنوع زیستی به نشانی irancbd.areeo.ac.ir است که سایتی بسیار غنی است. دعوت می‌کنم از علاقمندان به سایت مراجعه و ما را از نظرات ارزشمند خود بهره مند کنند. کار دیگری که مرجع دنبال کرد مشارکت جدی در تدوین استراتژی های جهانی تنوع زیستی در حد فاصل ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ است.
برای تدوین سیاست های تنوع زیستی در حدفاصل ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ کارگروه حقوقی متشکل از حقوقدانهای مسلط بر امور تنوع زیستی تشکیل دادیم و در سه جلسه بین‌المللی که برای این امر تشکیل شد حضور فعال داشتیم و هم اکنون هم پیگیر هستیم در جلسه آتی که سران تنوع زیستی که احتمالاً در چین هست بتوانیم آنجا نقطه نظرهای جمهوری اسلامی ایران را ارائه بدهیم.
علاوه بر این ما یک شورای مشورتی مرجعیت ملی تنوع زیستی با حضور مسوولان ارشد دستگاههای مرتبط را تشکیل داده ایم که سیاست‌های اجرایی را آنجا برنامه ریزی می کنیم. برنامه‌هایی هم مراجع ما مد نظر دارند که بتوانند در راستای اهداف خودشان نشست‌ها، انتشارات کنفرانس‌ها و برنامه‌های خاص خود را اجرا کنند. کتاب تنوع زیستی ساختار و قوانین را ترجمه کردیم که متن کامل آن در سایت کنوانسیون تنوع زیستی (irancbd.areeo.ir.ac ) قابل دسترسی است.

برنامه ارزیابی جهانی تنوع زیستی درسال ۲۰۱۹ توسط IPBES انجام شد که خلاصه مدیریتی آن را ترجمه کردیم و به زودی در اختیار علاقه مندان قرار میدهیم. کتابی در دست تهیه است که خلاصه‌ای وضعیت تنوع زیستی ایران را در ۱۰ فصل ارائه می کند. امیدوارم در آینده نزدیک این مجموعه نیز به زیور طبع آراسته شود.

چه همکاری‌های بین‌المللی در قالب کنوانسیون تنوع زیستی داریم؟

این کنوانسیون بیشتر ریشه در موافقت بین کشورها در سال ۱۹۹۲ دارد؛ بنابراین ما به طور کامل از تجربیات بین المللی استفاده می‌کنیم. مشابه این ۹ مرجع که ما در ایران تشکیل داده‌ایم عینا در مراجع بین المللی هم ایجاد شده‌اند. مراجع هم ما با آنها در ارتباط هستند و در جلساتشان شرکت می‌کنند. بنابراین، از نظر آکادمیک ما ارتباطات خوبی داریم که بتوانیم از این تجربیات استفاده کنیم و در حال استفاده هم هستیم.

گفت‌وگو: فاطمه لونی، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی

انتهای پیام

مطالب مرتبط

معاون وزیر جهاد کشاورزی، مرجع ملی كنوانسیون تنوع زیستی شد

تاکید شورای عالی امنیت ملی بر امنیتی نبودن حوزه تنوع زیستی و ژنتیک

آغاز اجلاس متعاهدین پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا در غیاب مرجع ملی ایمنی زیستی

خاوازی، رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی شد/تودیع زند از معاونت وزیر جهاد کشاورزی

نظر دهید

* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند

سرخط خبرها