نامه سازمان غذا و دارو به شرکت مدعی تولید روغن خوراکی غیرتراریخته مبنی بر توقف تبلیغات منفی این شرکت علیه محصولات تراریخته که عصبانیت و حمله شتابزده رسانه ها و کانال های تلگرامی مایل به جریان مخالف فناوری مهندسی ژنتیک به وزارت بهداشت و دفاع تمام قد آنها از این برند تجاری را به دنبال داشت، این گمان را تقویت می کند که پشت پرده این تبلیغ تلویزیونی نامتعارف چیزی بیش از تلاش یک شرکت تولیدکننده روغن برای رسیدن به حداکثر سود به قیمت تخریب شرکتهای رقیب وجود دارد.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، طی روزهای اخیر تبلیغی از یک برند تجاری روغن خوراکی در صداوسیما در حال پخش است که با ادعای «غیرتراریخته» بودن محصولاتش، صراحتا محصولات تراریخته را ناسالم و مضر معرفی می کند.
صرف نظر از این که اغلب شرکتهای تولید روغن، واردکننده دانه های روغنی تراریخته یا روغن خام ذرت، سویا یا کلزای تراریخته هستند و پس از روغن کشی، روغن تصفیه شده و حتی کنجاله سویای تراریخته وارداتی را به نام تولید داخل و با برند های ایرانی به فروش می رسانند چیزی که تبلیغات اخیر این برند روغن نباتی را تا این حد حساسیت برانگیز و جنجالی کرده تاکید آن بر عدم سلامت و خطرناک بودن محصولات تراریخته خصوصا برای کودکان است. ادعایی که بیش از همه اعتماد عمومی به نهادهای حاکمیتی متولی سلامت و امنیت غذایی شهروندان را تهدید می کند؛ آن هم در روزهایی که در اوج همه گیری کروناویروس و اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی، نیازمند بیشترین اعتماد و همراهی مردمی با نظام سلامت هستیم.
در پی پیشرفتهای کشور در حوزه مهندسی ژنتیک و دستیابی به فناوری تولید ملی محصولات تراریخته که می‌تواند کمک شایانی به بخش کشاورزی و بهبود وضعیت امنیت غذایی کشور باشد، هجمه رسانه ای شدیدی علیه این فناوری و اعضای هیات علمی و محققان فعال در این حوزه به راه افتاده است. این جریان مشکوک با انتشار گسترده شایعات و مطالب غیرواقع علیه این محصولات و ایراد انواع اتهامات اقتصادی، امنیتی و … علیه پژوهشگران پیش کسوت و شاخص این حوزه در فضای مجازی و برخی رسانه های خاص، تلاش کرده ضمن ایجاد ترس و وحشت نسبت به سلامت محصولات تراریخته که سالهاست سهم قابل توجهی از سبد غذایی اقشار مختلف مردم را در اختیار دارند پژوهشگران به ویژه دانشجویان را مرعوب و آنها را از پرداختن به فناوری های راهبردی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی دلسرد کنند.
نکته جالب در مورد جریان به اصطلاح مخالف محصولات تراریخته در کشور – که اتفاقا چهره های شاخص آن، این روزها به واسطه سوزاندن کتاب مرجع پزشکی هاریسون و نسخه های مضحکی مثل روغن بنفشه که برای مبتلایان پاندمی ویروسی اخیر پیچیده اند، شهرت بین المللی هم یافته اند – این است که به رغم سیل واردات محصولات تراریخته از سالها قبل و هشدارهای مکرر پژوهشگران و انجمن های علمی بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی درباره ضرورت نظارت بر محصولات وارداتی کمترین واکنشی از این جریان شنیده نمی شد اما به مجرد این که محققان داخلی زمینه تولید داخلی این محصولات و مهار واردات لجام گسیخته محصولات خارجی را فراهم کردند و منافع وارداتچی ها را به خطر انداختند ناگهان زیر علم مخالفت با محصولات تراریخته با ادعاهای غیرعلمی و طرح تئوری های مضحک مبتنی بر توهم توطئه به میدان آمدند تا با هراس افکنی و سلب امنیت روانی مردم و فشار بر مسوولان و جامعه علمی جلو تولید داخلی این محصولات را بگیرند.
تراریخته هراسی در پوشش تبلیغات بازرگانی
جریان مخالف محصولات تراریخته که در سالهای اخیر با پشتیبانی کامل صدا و سیما از تمام ظرفیتهای رادیو و تلویزیون در قالب انتشار اخبار غیرواقعی، برنامه ها و گزارش های تخریبی، حضور دائمی در برنامه های زنده، تولید و پخش فیلم های به اصطلاح مستند و میزگردهای مهندسی شده و جهت‌دار بهره برده است، ظاهرا به تازگی متوجه شده که ظرفیت بالایی برای تشویش اذهان عمومی علیه محصولات تراریخته در قالب آگهی های بازرگانی در رادیو و تلویزیون وجود دارد که تاکنون مغفول مانده و تلاش دارد از این فرصت هم با تمام توان استفاده کند.
نمونه شاخص تبلیغات ضد فناوری مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته، آگهی های در حال پخش یک شرکت تولیدکننده روغن خوراکی در تعطیلات نوروزی و خانه نشینی کرونایی جاری است که با ادعای ضدتراریخته بودن محصولات خود، صراحتا روغن های تراریخته را ناسالم معرفی می کند.
این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی، انجمن های علمی و موسسات مستقل و دولتی متولی غذا و دارو در سراسر دنیا در سلامت و ایمنی کامل محصولات گیاهی حاصل از مهندسی ژنتیک اتفاق نظر دارند و مصرف این محصولات تقریبا در تمام کشورهای جهان – به جز چند کشور انگشت شمار – مجاز است.
در صدر کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده محصولات تراریخته نام آمریکا دیده می شود که یکی از پیشرفته ترین سیستم های کنترل سلامت غذا و دارو را دارد. کانادا، ژاپن و کشورهای مختلف اتحادیه اروپا هم از دیگر بازارهای عمده مصرف محصولات تراریخته هستند. در حالی که به اذعان مسوولان دولتی بیش از ۹۵ درصد روغن خوراکی کشور وارداتی است، عمده دانه های روغنی موجود در بازار جهانی و طبعا روغن های موجود در سبد غذایی مردم ما هم تراریخته است.
بدین ترتیب ادعای واهی ناسالم بودن محصولات تراریخته در تبلیغات تلویزیونی یک شرکت روغن خوراکی که برخلاف نظر مراجع معتبر بهداشتی و سلامت غذا و با انگیزه کسب سهم حداکثری از بازار روغن خوراکی کشور صورت می گیرد نه تنها اقدامی غیراخلاقی و فریبکارانه علیه سایر تولیدکنندگان روغن خوراکی در کشور است که به معنای متهم کردن سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت به عنوان مرجع قانونی تایید سلامت غذا به عرضه محصولات ناسالم و خطرناک و تزریق هراس و وحشت و تشویش اذهان عمومی در روزهایی است که پاندمی کووید ۱۹ نگرانی و اضطراب بی سابقه ای را در دنیا ایجاد کرده و مراجع بهداشتی دائما نسبت به تاثیرات سوء استرس و اضطراب بر ضعف سیستم ایمنی و بالا رفتن خطر ابتلا به کروناویروس هشدار می دهند.
این تیزر تبلیغاتی که از جمله در پربیننده ترین زمان تلویزیون یعنی هنگام پخش سریال تلویزیونی پرطرفدار پایتخت از شبکه اول به کرات به نمایش داده می‌شود، اتفاقا بسیار هوشمندانه و حرفه ای طراحی شده با تمرکز بر سلامت کودکان به خانواده‌ها تاکید می‌کند اگر بچه‌های خود را دوست دارند باید روغن غیر تراریخته این شرکت را بخرند!
در پایان تیزر نیز با بازی ای هوشمندانه با نام شرکت که تداعی کننده طبیعی بودن محصولات آن است این عبارت تاثیرگذار بر مخاطب ناآگاه پخش می‌شود که «تراریخته انتخاب طبیعت نیست، غیر تراریخته یعنی طبیعت»! حال آنکه از آب آشامیدنی تصفیه شده تا انواع خوراکی ها و داروهایی که به طور روزمره استفاده می کنیم از جمله روغن های همین شرکت همگی به نوعی غیر طبیعی هستند.
تراریخته، انتخاب طبیعت هم هست!
از طرف دیگر، در شرایطی که بسیاری از مصرف کنندگان شاید اسم تراریخته و غیرتراریخته را هم نشنیده باشند – که اتفاقا در یکی از تبلیغات در حال پخش این شرکت هم با مشتریانی مواجه هستیم که از تلفظ صحیح تراریخته هم ناتوان اند – تیزر های این شرکت روغن خوراکی، کنجکاوی و احساس نیاز کاذبی را در مخاطب ایجاد می کنند که از روغن خوراکی این شرکت که در صورت غیرتراریخته بودن هم الزاما برتری ای نسبت به روغن های تراریخته ندارد استفاده کنند. بدین ترتیب در شرایطی که سایر برندهای روغن خوراکی در کشور وفق قانون و صادقانه و با شفافیت تراریخته بودن محصولات خود را با برچسب گذاری بر محصول اعلام می کنند تبلیغات غیرواقعی این شرکت با القای صریح ناسالم بودن محصولات این شرکتها به غیر اخلاقی ترین شکل ممکن به اطمینان مردم و فروش تولیدات آنها لطمه می زنند آن هم در شرایطی که اغلب صنایع و واحدهای تولیدی کشور با افزایش هزینه ها و خطر ورشکستگی و بیکاری کارگران مواجه اند.
تبلیغات مخرب این شرکت نه تنها ناراحتی سایر شرکتهای روغن خوراکی را در پی داشته که همچنان که انتظار می رفت واکنش سازمان غذا و دارو را هم در پی داشته که در نامه ای به شرکت متخلف به تاریخ ۶ فروردین ماه ۹۹ خواهان توقف پخش این تبلیغات شده است.
در این نامه آمده است:
«مقتضی است نسبت به توقف پخش تیزر تبلیغاتی محصول روغن خوراکی با نام تجاری … از شبکه‌های مختلف صدا و سیما حداکثر ظرف ۲۴ ساعت اعلام نمایید. محتوای تیزر مذکور علاوه بر تشویش اذهان عمومی و دامن زدن به بی‌اعتمادی مردم، می‌تواند آسیب جدی و جبران‌ناپذیری بر روند تولید و فعالیت سایر کارخانجات و تولیدکنندگان محصولات غذایی وارد نماید که مغایر با سیاست‌های کلی کشور در رونق و جهش تولید می‌باشد. بدیهی است در صورت عدم توجه و توقف پخش رسانه‌ای، این اداره کل برابر وظایف قانونی، اقدامات لازم به عمل آورده و در صورت تشخیص و ضرورت، موضوع به مراجع قضایی ارجاع خواهد گردید.».
این تبلیغات نامتعارف که با تکیه بر کم اطلاعی مخاطبان و با هدف ترساندن مردم از محصولات سالم تراریخته برای فروش چند بطری بیشتر روغن خوراکی پخش می شود طبعا برای جامعه علمی و بخشی از مخاطبان صدا و سیما هم که متوجه ماهیت مخرب این آگهی بوده اند بهت آور و ناراحت کننده بوده به طوری که در مدتی کوتاه شکوائیه ای با بیش از هزار و ۳۰۰ امضا خطاب به رییس صدا و سیما نسبت به آنچه اکاذیب علیه فناوری تولید ملی محصولات تراریخته در قالب این آگهی خوانده شده تنظیم و منتشر شده است. امضای این شکواییه همچنان ادامه دارد و جامعه علمی از علاقمندان دعوت کرده است تا با امضای این شکواییه در نشانی
http://agbiotech.ir/ ضمن #نه_به_عوامفریبی از #پژوهشگران_و_سازمان_غذا_و_دارو_را_حمایت_کنیم
در این شکواییه که به امضای صدها تن شامل اساتید دانشگاه‌ها، روسای انجمن های علمی مرتبط، پزشکان، متخصصان محیط زیست، روسای واحدهای پژوهشی و پژوهشگاهها، دانشجویان، کشاورزان و سایر اقشار رسیده و رونوشتی از آن به رییس قوه قضاییه ارائه می شود آمده است:
«بسمه تعالی
جناب آقای دکتر عبدالعلی علی عسکری
ریاست محترم صدا و سیما
همانطور که مستحضرید، با پیشرفت جمهوری اسلامی در فناوری های مختلف از جمله در زیست فناوری طی سالهای اخیر، زیرساختهای لازم برای استفاده از این فناوری نیز با صرف هزینه بیت المال ایجاد شده است و در نتیجه زیست فناوری در شاخه های مختلف از جمله زیست فناوری کشاورزی، پزشکی و غیره بومی سازی شده است. حاصل این امر استفاده از ظرفیتهای ایجاد شده در حوزه پزشکی در امر تشخیص بیماری کرونا و همچنین تولید کیتهای تشخیص ویروس کرونا و ردیابی ژنتیکی ویروس آن توسط فرزندان این آب و خاک به خوبی مشهود است. امید آن که توانمندی کشور در این حوزه منجر به معرفی واکسن و داروهای بومی بزودی زود نیز شود.
از جمله پیشرفت های دیگر در این حوزه، دستیابی به فناوری ایجاد گیاهان تراریخته یا اصلاح ژنتیکی شده نوین در مراحل مختلف آزمایشگاهی، گلخانه و مزرعه است. اما متأسفانه این موفقیت های افتخارآمیز که باید مورد استفاده برای نجات بخش کشاورزی از تعطیلی کامل و در نتیجه بهبود وضعیت امنیت غذایی کشور قرار میگرفت، به شدت مورد هجمه و شایعه سازی واردات کنندگان و رسانه های مختلف و در هاله ای از ابهام و تردید قرار گرفته است.
عمده هجمه به فناوری بومی سازی شده به نفع واردات اخیراً توسط چند شرکت تولید کننده محصولات غذایی مانند روغن در رسانه ملی صورت می گیرد. لازم به ذکر است که اغلب شرکتهای تولید روغن، وارد کننده محصولات تراریخته هستند. اغلب این شرکتها دانه های روغنی تراریخته و یا روغن خام اقلامی مانند ذرت تراریخته، سویای تراریخته و کلزای تراریخته را از کشورهای مختلف وارد می کنند و پس از روغن کشی، روغن تصفیه شده و حتی کنجاله سویای تراریخته وارداتی را به نام تولید داخل و با برند های ایرانی به فروش می رسانند. بر اساس اطلاع در آخرین جلسه شورای ملی ایمنی زیستی، این شرکت ها با زیرکی تمام و از زبان کارشناسان درخواست حذف الزام به برچسب زنی روغن های تصفیه شده از روغن های خام تراریخته را کرده اند که مورد موافقت قرار گرفته است. حال، با خیال راحت از عدم الزام های قانونی به تبلیغ غیرتراریخته بودن محصولات وارداتی خود مشغول هستند.
در این مقطع زمانی با وجود شرایط تحریمی حداکثری، واردات گسترده محصولات تراریخته مختلف به کشور اعم از روغن و دانه های روغنی برای مصرف انسان و همچنین نهاده های دامی تراریخته اعم از دانه ذرت، کنجاله سویا با صرف منابع ارزی به میزان حدود ۱۰ درصد کل واردات کشور (سالانه بیش از ۴ میلیارد دلار) انجام می شود. در این روزها کشور نیز دچار شرایط بحرانی شیوع بیماری کروناست و مردم توصیه به ماندن در قرنطینه خانگی و رجوع به صدا وسیما به عنوان مرجع خبری رسمی هستند. در چنین شرایطی سه شرکت رعنا، تبرک و طبیعت با معرفی محصولات خود در تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی به عنوان غیرتراریخته (که لازم است با همکاری شرکتهای تشخیص محصولات تراریخته این ادعا اثبات شود) بر خلاف واقع سعی بر القاء ناسالم بودن محصولات تراریخته به مخاطب دارند. به طور ویژه شرکت طبیعت با صرف هزینه های گزاف و به انحاء گوناگون به شکل مستقیم محصولات تراریخته را ناسالم و مضر معرفی می کند. مسلما اشاعه شایعات و تلقینات شرکت های مذکور از یک طرف موجب تشویش اذهان عمومی و کاهش اعتبار رسانه ملی در اذهان می شود و از طرف دیگر بیش از پیش بهره منندی کشور از فناوری بذور پیشرفته و کشت و تولید محصولات تراریخته به عنوان تولیدات ملی واقعی را به تعویق خواهد انداخت. مسلماً این وضعیت به سود وارد کنندگان و به زیان دانشمندان زیست فناوری کشاورزی ایرانی تمام خواهد شد. بدین لحاظ، انتشار این اکاذیب به نفع واردات موجب وابستگی بیشتر در حوزه امنیت غذایی شده و به زیان تولید ملی محصولات تراریخته است. اینها در حالی است که سازمانهای معتبر بهداشتی در جهان مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا (EFSA) و غیره بارها سلامت محصولات تراریخته را مورد تأکید قرار داده اند و بیش از ۲۰ سال است که در بسیاری از کشورهای جهان (شامل ایران و عمدتاً در صنایع تولید روغن) مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروی ایران نیز سلامت محصولات تراریخته را تأیید کرده اند و اکنون محصولات تراریخته وارداتی با تأیید رسمی در سبد غذایی مردم ایران قرار گرفته است.
لذا با توجه به اینکه شرکتهای رعنا، تبرک و طبیعت با انتشار آگهی های فریبنده در رسانه ملی علیه فناوری تولید ملی محصولات تراریخته موجب تشویش اذهان عمومی شده اند و نظر به اینکه نشر اکاذیب در رسانه ملی صورت گرفته از طریق تلویزیون رسمی ایران نیز کذب بودن مدعای شرکتهای فوق اطلاع رسانی شود. با این ملاحظات، این شرکت ها مشمول ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۵) مورد مجازات نیز هستند.
همچنین نظر به اینکه نشر اکاذیب در رسانه ملی منتشر شده و در بند ۱۱ ماده ۶ قانون مطبوعات، رسانه ها از پخش شایعات و مطالب خلاف واقع منع شده اند، چنانچه رسانه ای اقدام به نشر اکاذیب کند طبق ماده ۳۰ قانون مطبوعات دارای مسئولیت کیفری است و مطابق ماده ۲۳ همین قانون لازم است در اسرع وقت فرصت پاسخ گویی به شکل رایگان در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران برای شاکی (انجمن های علمی-تخصصی) فراهم شود و به دو برابر تعداد تبلیغات کذب منتشر شده در تلویزیون منتشر شود.»
نکته ای که در این شکوائیه مغفول مانده یا با اغماض از آن گذشته اند این است که تبلیغات نامتعارف این شرکت روغن خوراکی با اصول مختلفی از دستورالعمل و ضوابط تولید تیزر های تبلیغاتی رادیویی و تلویزیونی هم که به وسیله اداره کل بازرگانی صدا و سیما تهیه و در اختیار سازندگان و سفارش دهندگان تیزرهای تبلیغاتی ارائه شده مغایرت روشن دارد و این که تیزری با این همه تخطی از ضوابط چگونه تایید و مجوز پخش گرفته و بعد از اعتراضهای وسیعی که صورت گرفته و حتی پس از دستور صریح سازمان غذا و دارو درباره این تیزر که بازداشت رسانه ای گسترده ای داشته پخش آنها به اشکال مختلف ادامه یافته جای سوال جدی دارد..
یکی از اصول ضوابط تولید تیزر های تبلیغاتی رادیویی و تلویزیونی این است که در آگهی یک کالا و یا خدمت خاص نباید تلویحاً و یا تصریحاً کالا و خدمت مشابه دیگری نفی شود و یا تلاش شود که موضوع آگهی در مقایسه با دیگر کالاها و خدمات اثبات شود.
در اصلی دیگر تصریح شده که آگهی نباید به هیچ وجه متضمن فریب بوده و فراتر از واقعیت کالا یا خدمات مورد نظر را با ادعای خلاف واقع معرفی کند. همچنین از اغراق باید پرهیز شود.
در پی نامه مدیرکل فرآورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو خطاب به شرکت مدعی ناسالم بودن روغن های تراریخته که در آن به دلیل تبلیغ منفی علیه سایر شرکتها و تشویش اذهان نسبت به سلامت محصولات تراریخته، توقف و اصلاح محتوای تیزر تبلیغاتی در حال پخش خواسته شده بود، برخی رسانه ها با تیترهایی مثل «وزارت بهداشت خواهان توقف تبلیغ محصولات غیر تراریخته شد»، «طرفداری سوال برانگیز “سازمان غذا و دارو” از محصولات تراریخته» تلاش کردند این گونه القا کنند که وزارت بهداشت به دلیل مخالفت با تولید محصولات غیرتراریخته به نحوی غیرقانونی علیه این شرکت اقدام کرده است!
کانالهای تلگرامی جریان ضد محصولات تراریخته هم که این روزها به شدت سرگرم ماهیگیری از دریای آشفته از شیوع کرونا ویروس و بازاریابی و ترویج نسخه های محیرالعقول خود برای این بیماری هستند با وارونه نمایی ماجرا و اشک ریختن برای شرکتی که با تبلیغات سرسام آور و نجومی در تلویزیون سعی دارد روغن های عرضه شده توسط شرکتهای رقیب را ناسالم و خود را یگانه ناجی سلامت نسل امروز و فردا معرفی کند، کمپین تبلیغاتی وسیعی برای بازاریابی محصولات این شرکت و تخریب روغن های تراریخته تدارک دیده اند.
روغن غیرتراریخته، حق مصرف کننده ایرانی
اگرچه محصولات تراریخته از لحاظ ایمنی و کیفیت تفاوتی با محصولات تراریخته ندارند ولی در همه جوامع افرادی هستند که به هر دلیل علمی یا غیرعلمی از جمله تاثیرات روانی تبلیغات منفی علیه محصولات تراریخته که منحصر به ایران هم نیست مصرف محصولات غیرتراریخته را ترجیح می دهند. همان طور که همه ما کم و بیش افرادی را می شناسیم که گیاهخواری را به مصرف غذاهای سالمی که دیگران مصرف می کنند ترجیح می دهند؛ بر همین اساس عرضه روغن های خوراکی غیرتراریخته اقدامی با ارزش و حتی ضروری است. در شرایطی که موافقان و مخالفان محصولات تراریخته اتفاق نظر دارند عمده روغن خوراکی مصرفی کشور وارداتی است و بیش از ۸۰ درصد روغن های ذرت و سویا و کلزا تراریخته هستند عرضه نمونه های غیرتراریخته این روغن ها اقدام مثبتی در جهت جلب رضایت مصرف کنندگانی است که مصرف محصولات غیرتراریخته را ترجیح می دهند اما روشن است در شرایطی که از لحاظ سلامت تفاوتی بین این دو دسته محصولات نیست نباید برای فروش هیچ کدام از آنها سلامتی دیگری را نفی کرد.
انتهای پیام