در نیچر منتشر شد: موفقیت منجمان ایرانی در تهیه نخستین نقشه سه بعدی از حباب محلی

خورشید در حال حرکت به دورِ مرکز کهکشان راه شیری، در درون بخشی خاص از بازوی کهکشانی است که به طرز عجیبی خالی از ماده است. بازوهای کهکشانِ راه شیری به دلیل فعالیت‌های ستارگان، دارای ابرهای گازی و مولکولی ضخیمی هستند که در درونِ غبارِ غلیظِ بازوها شناورند؛ اما اکنون ما خود را درون بخشی از بازوی کهکشان می‌بینیم که بسیار داغ و رقیق‌تر از سایر مکان‌های بازو است.

منجمان این مکان‌های داغ و خالی را “حباب” و حبابی که خورشید در درون آن قرار گرفته است را “حباب محلی” می‌نامند. این حباب دمایی معادل یک میلیون درجه سلسیوس دارد. برای درک میزان داغی آن می‌توان با دمای ۵۶۰۰ درجه سلسیوسِ‌سطح خورشید مقایسه کرد.

احتمال داده می‌شود که این حباب بر اثر انفجارهای متوالی ۱۲ تا ۱۵ ابر نواختر شکل گرفته باشد که فضایی به ابعاد ۲۵۰ سال نوری را از ماده خالی کرده است

تیمی از محققان رصدی پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و دانشگاه “کییل” انگلستان با رصدهایی که ۳ سال به طول انجامید به دنبال پاسخ این سوال بودند که آیا موادی وجود دارند که بتوانند دمای داخل حباب محلی را تحمل کنند؟ اگر چنین ماده‌ای وجود داشته باشد می‌تواند امکان ثبت نقشه حباب محلی را فراهم کند.

این تیم به یک پدیده رصدی که هنوز یکی از اسرار نجوم به حساب می‌آید، روی آوردند. رصد “باندهای پخشی میان ستاره‌ای”!

تقریباً یک قرن پیش آثار ناشناخته بر روی طیف ستارگان دور دست رصد شده بود که از فضای میان ستاره‌ای نشأت گرفته بود. این آثار طیفی با آنچه از اتم‌ها و مولکول‌ها انتظار می‌رفت تفاوت داشت و هیچ نشانه‌ای از این مواد بر روی زمین وجود نداشت و قابل تولید در آزمایشگاه‌ها نبود. تحقیقات بعدی نشان داد که این مواد ناشناخته احتمالاً مولکول‌های ارگانیکی هستند که بسیار بزرگ و مقاوم هستند و تقریباً در همه جا حضور دارند، منجمان نام این مولکول‌های ناشناخته را “باندهای پخشی میان ستاره‌ای” گذاشتند و تا به امروز حدود ۵۰۰ گونه متفاوت از آنها کشف شده است ولی فقط ساختار دو مورد از آنها کشف شده و بقیه همچنان ناشناخته مانده‌اند.

به منظور یافتن پاسخ این سوالات تیمی از منجمان ایرانی و انگلیسی به ترتیب با استفاده از تلسکوپ‌های INT در جزیره “لاپالما” اسپانیا و NTT در شیلی به طور همزمان اقدام به پیمایش آسمان نیمکره شمالی و جنوبی با استفاده از رصد صدها ستاره داغ و جوان کردند.

در این رصدها که سه سال به طول انجامیده با ترکیب هر دو پیمایش آسمان نیمکره‌های شمالی و جنوبی و با استفاده از یک تکنیک ریاضی بسیار پیچیده، این رصدهای دو بعدی به نقشه‌ای سه بعدی تبدیل شد. این اولین بار است که درونِ فضایِ حباب محلی نقشه برداری می‌شود. این منجمان نشان دادند که مولکول‌های ارگانیک با یک مکانیزم خاصی در درون حباب محلی داغ وجود دارند.

این کشف نشان داد که “باندهای پخشی میان ستاره‌ای” می‌توانند در محیط‌های بسیار داغ با استفاده از مکانیزم خاصی، تا زمانی محدود، زنده بمانند و یا اینکه در درونِ حباب محلی مکان‌های بسیار کوچکِ سردی وجود دارد که این مولکول‌ها می‌توانند در درون آن زنده باقی بمانند.

از طرف دیگر، زمانی که خورشید و به تبع آن زمین از درون این محیط عبور می‌کنند، این مواد می‌توانند بر روی زمین فرو آیند. حال این سوال پیش می‌آید که آیا این مولکول‌های ارگانیک می‌توانند عامل تشکیل حیات در ۳ و نیم میلیارد سال پیش بر روی زمین بوده باشند؟

مقاله مشترک دکتر امین فرهنگ، دکتر حبیب خسروشاهی و دکتر عاطفه جوادی، محققان پژوهشگاه دانش های بنیادی و Jacco Th. van Loon و Mandy Bailey  در نشانی https://www.nature.com/articles/s41550-019-0814-z قابل دسترسی است.

 

انتهای پیام