- دیده بان علم ایران – Iran Science Watch - https://didehbanelmiran.ir -

دستیابی ایران به فناوری تصویربرداری مادون قرمز و تراهرتز با تلاش پژهشگران «شریف»

پس از تلاش های ۶ ساله ی پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف، ایران برای اولین بار در خاورمیانه موفق به تصویربرداری مادون قرمز با سنسورهای فوق حساس ابررسانا با قابلیت آشکارسازی در محدوده تراهرتز شد.

به گزارش دیده بان علم ایران سیستم تصویربرداری تراهرتز (THz) برای اولین بار در دنیا از اواخر دهه ۱۹۹۰ مطرح شد و برای انواع تصویربرداری پزشکی از جمله تشخیص سرطان‌های سطحی پوست و سینه، تصویربرداری از سوختگی، پایش رطوبت پوست، طیف‌سنجی لایه نشانی داروها، تشخیص حفره‌ها و پوسیدگی دندان و اندازه‌گیری رطوبت قرنیه مورد استفاده قرار گرفت.

با “امواجی با طول موج کم و ظرفیت بالا” تاکنون شاید تنها از طریق تکنولوژی هایی همچون الکترونیک، اپتیک و مایکروویو آشنا بوده ایم زیرا هر روز به نوعی با ادواتی که در این رنج فرکانسی قرار دارند سروکار داریم. اما با پیشرفت روز افزون تکنولوژی نیاز به ادواتی با ظرفیت بیشتر و پهنای باند بالاتر احساس می شود. باند تراهرتز که سابق بر این به نام” گپ تراهرتز” شناخته می شد به رنج فرکانسی گفته می شود که در آن امواج الکترومغناطیسی، در محدوده فرکانسی بالاتر از تکنولوژی شناخته شده الکترونیک (بالاتر از فرکانس های مایکروویو) و پایین تر از فرکانس اپتیک(پایین تر از رنج مادون قرمز) قرار دارد.

تصویربرداری تراهرتز از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا نه تنها امواج در این باند می توانند مانند اشعه ایکس-ری به داخل مواد نفوذ کنند بلکه تشعشع آنها برخلاف تصویربرداری توسط امواج پرانرژی ایکس-ری غیر مضر است. بعلاوه امواج تراهرتز دارای اطلاعات ارزشمندی درباره ماده و یا جزیی است که مورد تصویربرداری قرار می گیرد و کاربردهای پزشکی مانند تصویربرداری از غدد سرطانی را شامل می شودکه زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد.

در گستره الکترومغناطیس، طول موج‌های تراهرتز بین میکروموج‌ها و نور مادون قرمز قرار می‌گیرند و نور موجود در این ناحیه برای کاربردهای زیستی ایده‌آل است زیرا بر خلاف پرتوهای ایکس، حامل انرژی زیادی نیست و به بافت‌ها آسیب نمی‌رساند.

سلول های سرطانی، عموما نور تراهرتز را بیش از سلول‌های سالم جذب می‌کنند و این بدین معناست که می‌توان از تصویربرداری تراهرتز برای تشخیص بافت سرطانی از بافت سالم بهره برد.

 

دکتر مهدی فردمنش عضو هئیت علمی دانشگاه صنعتی شریف و مجری این طرح گفت: با توجه به حساسیت های موجود، قدرت استراتژیک این سنسورها و مسئله ی تحریم، امکان وارد کردن تکنولوژی تصویربرداری تراهرتز به کشور وجود نداشته و ما نمی توانستیم به این تکنولوژی دست یابیم. اما پس از تلاش ها و پژوهش هایی که بیش از ۶ سال در دانشگاه صنعتی شریف صورت پذیرفته است اکنون ایران تنها کشوری است که توانسته برای اولین بار در خاورمیانه و کشورهای جهان اسلام به این تکنولوژی مهم دست یابد. وی یادآور شد تا کنون تنها چند کشور جهان اولی توانایی برخورداری از چنین تکنولوژی را دارا هستند و دستیابی ایران به تکنولوژی سنسورهای ابررسانای تصویربرداری تراهرتز بسیار ارزنده و حائز اهمیت است.

این استاد دانشکده ی مهندسی برق به تاریخچه ی این تحقیقات در دانشگاه صنعتی شریف اشاره کرد و افزود: تحقیق و پژوهش در زمینه ی تصویربرداری توسط این سنسورها با جاذبهای طیفی را از سال ۱۹۹۰ در سطح بین المللی آغاز نمودم. فاز اول تحقیقاتمان در دانشگاه صنعتی شریف از ۶ سال پیش در قالب یک تیم تحقیقاتی متشکل از دانشجویان دانشگاه شریف آغاز گردید و پس از چهار سال به تکنولوژی آشکارسازهای فوق حساس مادون قرمز و ابررسانا رسیدیم. فاز دوم تحقیقاتمان نیز از حدود دو سال پیش آغاز و اکنون پس از گذشت کمتر از دو سال موفق به ساخت سنسور و طراحی جاذبهای فوق-مواد (متامتریال) تراهرتز و سیستم مربوطه جهت تصویربرداری مادون قرمز و تراهرتز شدیم.

دکتر فردمنش خاطرنشان کرد: هدف ما از دستیابی به این تکنولوژی پروژه های بایو و پزشکی بوده و مشاهده ی بافت های سرطانی کوچک می تواند به تشخیص زودهنگام سرطان کمک کند. وی یادآور شد با استفاده از این نوع تصویربرداری علاوه بر تشخیص زودهنگام سرطان، عوارض ناشی از تصویربرداری با اشعه ایکس و… از بین می رود و این فناوری جدید منجر به حذف روش های تشخیصی پیچیده، کاهش طول مدت انتظار برای دریافت نتیجه آزمایشات و تحولی در ساخت اسکنرهای پزشکی در این زمینه خواهد شد.

عضو هیئت علمی دانشکده ی مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف اذعان داشت: این تکنولوژی تا کنون در دنیا به مرحله ی تجاری سازی نرسیده است و در حد نمونه ی آزمایشگاهی وجود دارد. امیدوارم با طی مراحل لازم بتوانیم این تکنولوژی را به مرحله ی تجاری سازی برسانیم.

 

دکتر فردمنش در پایان ضمن قدردانی از حمایت های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد علمی نخبگان در پیشبرد این پروژه گفت: تمامی قطعات مورد استفاده در این تکنولوژی بومی بوده و در آزمایشگاه ادوات و مدارهای ابررسانای دانشکده ی مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده است. امیدوار هستیم تا با حمایت های بیشتر معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری و سایر ارگانهای ذیربط، پژوهشگران کشور بیش از پیش بتوانند پیشگام در زمینه های علمی در سطح بین الملل بوده و در پیشبرد اهداف والای کشور عزیز منشا اثر باشند.

انتهای پیام