جمعه، ۱۰ فروردین، ۱۴۰۳ | Friday, 29 March , 2024

استرلاب ایرانی، ثبت ملی شد

نسخه قابل پرینت
کد خبر:29328
سه شنبه، ۲ آبان، ۱۳۹۶ | 16:19

استرلاب ایرانی، ثبت ملی شد

ثبت استرلاب ایرانی در چارچوب میراث ناملموس که اوایل سال ۹۰ از طرف معاونت صنایع دستی استان اصفهان آغاز شده بود به رغم تکمیل پرونده با شش سال تاخیر سرانجام محقق شد.

به گزارش دیده بان علم ایران، این پرونده که با پژوهش های گسترده ایرج صفایی، مسوول رصدخانه دانشگاه کاشان تکمیل شده بود با شش سال تعلل توسط اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در تابستان ۱۳۹۶ به سازمان میراث فرهنگی در تهران فرستاده شد و در شهریورماه  با عنوان “فن و مهارت ساخت استرلاب مسطح” با شماره ۱۰۵ در بخش میراث ناملموس ثبت شد.

در این پرونده به تاریخچه، انواع، روش ساخت و کاربرد اسطرلاب ایرانی پرداخته شده است.

قسمتی از محتوای این پرونده، فیلم مستندی است که در این باره ساخته شده است. بخشهای مربوط به چگونگی طراحی صفحات استرلاب، همچنین نحوه کاربرد استرلاب با حضور صفایی در رصدخانه دانشگاه کاشان و بخشهای مربوط به چگونگی ساخت این ابزار در کارگاههای اصفهان و توسط استادکاران زبردست اصفهانی از جمله منصور حافظ پرست، فیلم برداری شده است.

مجری پرونده جمال کشاورز بوده است.

ایرج صفایی نزدیک به بیست سال است که در زمینه ابزارهای نجوم قدیم از جمله انواع استرلاب تحقیقات گسترده ای انجام داده است. وی تاکنون بر روی حدود ۳۰ نوع استرلاب مطالعه کرده و ۱۲ گونه استرلاب که بعضا کاملا فراموش شده بوده را طراحی و یا ساخته و در واقع احیا کرده است.

در این پرونده به حاصل پژوهش های وی تا سال ۱۳۹۰ پرداخته شده و به پژوهشهای اخیر وی اشاره ای نشده است. چرا که پرونده پس از تکمیل در همان سال بدون تغییر فقط با تاخیر شش ساله به ثبت رسیده است.

استرلاب را می توان مهم ترین ابزار نجوم قدیم برشمرد. گرچه گستره بهره برداری از آن از هند تا شمال آفریقا بوده است اما قدیمی ترین، دقیق ترین و زیباترین نمونه ها همچنین بیشترین گونه های آن در محدوده “ایران بزرگ” ساخته شده و به کار برده می شده است.

برخلاف تصور عموم و حتی متون قدیم، نام استرلاب از ریشه واژگان فارسی باستان است.

بخش نخست آن یعنی “استر” از واژه “استاره” یا “ستاره” فارسی باستان و فارسی دری گرفته شده است که در در زبانهای هند و اروپایی نیز با اندکی تغییر بکار برده می شود.

بخش “لاب” از فعل لابیدن به معنی تابش کردن در زبان پارتی گرفته شده است؛ بنابراین همانطور که ما واژه ستاره را با “ط” نمی نویسیم، بهتر است واژه استرلاب هم با “ط” نوشته نشود.

این ابزار نجومی برای اندازه گیری زوایه قرار گیری اجرام آسمانی نسبت به ناظر استفاده می شده و در عین حال شبیه ساز آسمان هم بوده است. بسیاری از ابزارهای علمی کنونی از استرلاب الگوبرداری شده است.

از ساختار شبیه سازی آن در نقشه های آسمان تا چند سال قبل هم استفاده می شد اما با گسترش نرم افزارهای نجومی شبیه ساز آسمان، از این بخش کاربرد استرلاب کمتر استفاده می شود.

با این وجود در سالهای اخیر توجه بسیاری از علاقمندان به این ابزار جلب شده و کلاسهای آموزش استرلاب و استفاده از کیت های آموزشی آن گسترش یافته است.

در دیگر نقاط دنیا شاید نتوان سازندگان استرلاب را پیدا کرد اما در ایران و مخصوصا اصفهان و شهرهای اطراف آن هنوز سازندگان این ابزار با سبک سنتی  به ساخت آن می پردازند.

سازندگان سنتی استرلاب در چند دهه اخیر بیشتر به جنبه هنری آن می پرداختند اما با احیای روشهای طراحی و کاربرد استرلاب توسط کسانی همچون صفایی، سازندگان نیز به سوی واقعی تر و دقیق تر نمودن دست ساخته های خود روی آورده اند. از آنجا که این صنعت و هنر که از پشتوانه علمی ژرفی برخوردار است، هنوز در ایران فعال است، جا دارد در عرصه جهانی نیز به ثبت برسد.

انتهای پیام

مطالب مرتبط

درگذشت ریاضیدان برجسته ایرانی در سانحه تلخ رانندگی

اعضای تیم‌ ملی المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک معرفی شدند

سنگ مزار استاد کیاست پور، «ساعت آفتابی» شد

پیکر استاد کیاست پور، صبح سه شنبه از دانشگاه اصفهان تشییع می شود

نظر دهید

* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند

سرخط خبرها