در پی تدوین شناسنامه “استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی ” مشخص شد ترکیبات بر روی چرخه سلولی و یا آپوپتوز سلول های سرطانی ضروری است و آینده دارو، از آن دریاست و دریا سهم عمده ای را در کشف داروها و به‌ویژه داروهای ضد سرطان، خواهد داشت.
به گزارش دیده بان علم ایران اقیانوس ها به‌عنوان مادر منشاء حیات ” منبع منحصربه‌فردی هستند”. بيوتکنولوژي مدرن با ورود به اين عرصه توانسته، يک فن‌آوری جديد را تعريف کند که با بهره‌گیری از ارگانیسم‌های زنده دريايی در جهت ايجاد و يا اصلاح توليدات ارزشمند در حوزه اقتصاد و سلامت، بتوان برخي از اين توليدات دريايي را نظير آنزیم‌های به‌دست‌آمده از ارگانیسم‌های دريايي که در امر تحقيقات زيست دارويي و فرآوری‌های غذايي کاربردهاي بسياري دارند و يا کاربري برخي پلي ساکاريدهاي مشتق شده از ارگانیسم‌های دريايي در حوزه صنايع غذايي و شيميايي را تجاری‌سازی کرد.
دانش ما در ارتباط با جانداران دريايي بسيار اندک است، حال‌آنکه قابلیت‌های آن‌ها براي بهره‌برداری‌های کاربردي در امر توليدات زيست پزشکي، بيوپليمرها و بيوکاتاليست ها، پالايش زيستي، توليدات غذايي، فرآوري و … بسيار نامحدود است.
توليد مقادير بسيار بالا ازلحاظ کمي ترکيبات دريايي بی‌مصرف موسوم به ضايعات کارخانجات فرآوري، در طول مراحل فرعي از فرآيند فرآوري محصولات دريايي، مدتي بس طولاني است که تلاش‌های محققين را در سطحي گسترده بر آن داشته است که کاربردهاي مختلفي را براي اين ترکيبات معرفي و ابداع کنند.
ازاین‌رو تاکنون سيل عظيمي از تحقيقات در خصوص اين محصولات فرعي (دورریز) انجام پذیرفته است. در اين ميان، برخي زيست شناسان ترکيبات زيست فعالي را شناسايي کرده‌اند که توان تبدیل‌شدن به ترکيباتي مفيد را براي مصارف انساني دارا هستند، نظير پتانسیل‌های کاربردي پروتئین‌ها، ليپيدها، کيتين ها و مواد معدني در پسماندهاي فرآوری‌های زيستي که آن‌ها را تحت عنوان مواد زيست فعال معرفي کرده و در سال‌های اخير ارزش اقتصادي آن‌ها افزايش چشمگيري داشته است.
در جهان درحال‌توسعه، سرطان به‌عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر، به یکی از بزرگترین چالشهای علوم پزشکی و دارویی تبدیل‌شده است. بسیاری از ترکیبات زیست فعال با توانایی و پتانسیل ضد سرطانی، از موجودات دریایی مختلف نظیر اسفنج ها، تونیکات ها، نرم تنان و دیگر ارگانیسم های دریایی استخراج‌شده‌اند. آن ها می توانند ترکیبات پیچیده ضد توموری تولید کنند که به‌مراتب، موثرتر از ترکیبات موجود است. برخی از ترکیبات دریایی تحت مراحل مختلف کارآزمایی های بالینی هستند. آن ها، متابولیت های ثانویه حاصل از موجودات هستند.
طبق مطالعات مختلف، پتانسیل ضد سرطانی آن ها، عمدتاً ناشی از عملکرد آنتی اکسیدانی، ضدتکثیری و ضد جهش آن ها است. این ترکیبات کشف‌شده از موجودات دریایی، با مکانیسم های مختلفی چون آپوپتوزیس، تأثیر بر توازن توبولین میکروتوبول (ضدمیکروتوبول)، مهار رگزایی، ضد تکثیر و سیتوتوکسیک، موجب تحریک مرگ سلولی می شوند.
سولماز سلیمانی دانشجوی دکتری زیست‌شناسی دریا و مسئول تدوین شناسنامه “استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی ” با اشاره به فرآورده‌های شناخته‌شده طبیعی دریایی گفت: حدود ۱۵۰۰۰ فرآورده طبیعی دریایی تاکنون شناخته‌شده است. اخیراً نیز ۴۵ فرآورده طبیعی به‌دست‌آمده از دریا، برای کاربردهای دارویی در سطح کلینیکی مورد آزمایش قرارگرفته‌اند که تاکنون ۲ عدد از آن‌ها به‌عنوان دارو ثبت‌شده است.
سلیمانی افزود: ازجمله فناوری های نو در این حوزه فناوری تولید مواد آرایشی، فناوری تولید بیوپلیمرها، فناوری تولید سوخت های زیستی، فناوری تولید کود زیستی و فناوری تولید فیلتر زیستی، فناوری تولید مکمل های غذایی، فناوری تولید شوینده ها ، فناوری تولید اسیدهای چرب غیراشباع و فناوری تولید رنگ های ضدخزه همچنین فناوری تولید رنگ های خوراکی، فناوری تولید دارو و فناوری تولید بیوپلیمرهای دارویی، فناوری تولید بیوسورفکتانت و درنهایت فناوری تولید چسب زیستی و فناوری تولید واکسن اختصاصی آبزیان نام برد.
این فعال حوزه فناوری بابیان اینکه سه‌چهارم کره زمین را آب فراگرفته بسیاری از کشورها حتی آن‌هایی که دارای مرزهای آبی نیستند برای بهره‌برداری از دریا دارای برنامه هستند گفت: درزمینهٔ استفاده و کاربردهای ترکیبات طبیعی، با توجه به شناخت نسبی از ترکیبات طبیعی در خشکی و بهره‌برداری از آن‌ها، اولویت بسیاری از کشورها کشف و بهره‌برداری از ترکیبات طبیعی دریایی است. لذا هر کشوری در این حوزه سریع‌تر و باقدرت بیشتری وارد شود نسبت به سایر رقبا برتری پیدا می‌کند.
وی افزود: اگر یکی از مؤلفه‌های اصلی برای موفقیت و فروش محصول هر شرکتی نوآوری و خلاقیت باشد، ترکیبات طبیعی دریایی به خاطر بکر بودن و کمتر مورد بهره‌برداری واقع شدند تأمین‌کننده این مؤلفه خواهند بود.
مسئول تدوین شناسنامه “استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی ” با اشاره به وضعیت کنونی کشور در حوزه استخراج ترکیبات طبیعی از منابع دریایی بیان کرد: حوزه استخراج ترکیبات طبیعی از منابع دریایی عمدتاً در ذیل دانش زیست‌فناوری دریا قرار می‌گیرد. زیست فناوری به‌عنوان یکی از فناوری های نویدبخش و مهم موجود برای بشر موردتوجه است. درحالی‌که فرایندهای زیست شناختی در زمان های گذشته به شکل تخمیر، پنیرسازی و پخت نان مورداستفاده بوده است، در سال های اخیر، توسعه های صورت گرفته درزمینهٔ زیست فناوری و کاربرد آن در صنعت، فرصت های تجاری فراوانی را ایجاد کرده است.
سلیمانی گفت: زیست فناوری، توانایی تغییر صنایع قدیمی را علاوه بر ایجاد نوع جدید آن دارد فرایندها و کالاهای توسعه یافته از طریق زیست فناوری، کاربردهای بیشتر تجاری در بخش های صنعتی، کشاورزی و درمانی دارند و افزایش کالاها و خدمات در این بخش ها، قادر است که منجر به بهبود کیفیت زندگی انسان ها شود.
وی زیست فناوری را به‌عنوان فناوری که کاربردهای آن موجب ارتقای سطح زندگی است معرفی کرد و افزود: از جنبه های گوناگونی می تواند به بهبود بهداشت در کشورهای درحال‌توسعه کمک کند. امروزه، حوزه زیست-فناوری پیشرفته به‌خصوص توسعه زیست داروها، توجه عمومی فزاینده ای را به خود جلب کرده است.
در حوزه ترکیبات طبیعی از منابع دریایی مانند حوزه‌های دیگر نسبت به بهره‌برداری از خشکی عقب‌تر هستیم و در حقیقت می‌توان گفت در حال حاضر در این حوزه در ابتدای راه هستیم.
وی بابیان اینکه علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان دریایی به دلایل مختلف بهره‌برداری مناسب صورت نگرفته است گفت: جدا از مشکلات تکنیکی و سختی کار در دریا که در تمامی کشورها بوده و به همین دلیل در دنیا حوزه دریا از خشکی عقب‌تر هست، به خاطر عدم توجه جدی مدیران و محققین به این حوزه در کشور ما درگذشته، که مهم‌ترین دلیل عقب‌ماندگی کشور در این حوزه میدانم، بهره‌برداری مناسبی از دریا صورت نگرفته است. از دلایل دیگر این عقب‌ماندگی می‌توان به جوان و تازه تأسیس بودن رشته‌های تخصصی دریایی، عدم وجود دانشگاه‌های تراز اول کشور در نوار ساحلی، عدم شناخت شرکت‌ها و صنایع از قابلیت‌های دریایی و … می‌توان نام برد.
این فعال حوزه فناوری در بخش دریا با اشاره به اهمیت نقشه راه فناوری‌های دریایی در جهت توسعه این بخش بیان کرد: با توجه به اینکه شناخت دقیقی از حوزه دریا و قابلیت‌های آن در کشور وجود ندارد و با توجه به نحوه شکل‌گیری و مسیر رشد صنایع دریایی در کشورهای صاحب‌نام، نیازمند برنامه‌ریزی و تعیین اولویت در این حوزه هستیم. انتظار می‌رود که در قالب این نقشه راه و انتخاب اولویت‌هایی از فناوری‌های دریایی که ازنظر جذابیت و توانمندی در کشور مزیت داریم، بتوان با مصرف بهینه منابع مادی و انسانی، خلأهای توسعه‌ای و عقب‌ماندگی‌های پیش‌آمده در این حوزه سریع‌تر جبران شود.
وی افزود: در شرایط حاضر نه کشور منابع نامحدود دارد و نه فرصت آزمون‌وخطا (چون فرصت‌های فراوانی را تاکنون ازدست‌داده‌ایم)، لذا با اولویت دادن به فناوری‌های که در کشور مزیت داریم و بهره‌برداری از آن‌ها بهتر و سریع‌تر کشور را در مسیر توسعه‌یافتگی قرار می‌دهد و توجه کنیم که کشورهای توسعه‌یافته صنعتی نیز در همه زمینه‌ها خودکفا و توسعه‌یافته نیستند. نهایتاً برای توسعه‌یافتگی و جبران عقب‌ماندگی در حوزه‌های جدید نیازمند نقشه راهی که هدایت‌کننده منابع مادی و سرمایه‌های انسانی در صنایع و فناوری‌های اولویت‌دار کشور هستیم.
مسئول تدوین شناسنامه “استخراج و تولید ترکیبات طبیعی از منابع دریایی با اشاره به نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه فناوری‌های مرتبط با این حوزه بیان کرد: اگر شرکت‌ها و صنایع بزرگ کشور در حوزه ترکیبات طبیعی علاقه‌مند یا توانمند به فعالیت و تولید بودن تاکنون ورود و فعالیت می‌کردند، لذا بار اصلی توسعه در این حوزه بیشتر متکی به شرکت‌های دانش‌بنیان جوان و چابک هست. همچنین فراموش نکنیم که دانش و تجربه ما در حوزه ترکیبات طبیعی جدید و بیشتر ناشناخته هست و این وظیفه محققین و فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی هست با راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان دانش جدید کسب‌شده در این حوزه را به فناوری تبدیل نموده و در اختیار جامعه و صنعت قرار دهند.
سلیمانی به چند مورد از اولویت‌های پژوهشی و صنعتی کشور که به توسعه در این بخش سرعت می‌بخشد اشاره کرد و افزود: ازجمله اولویت های پژوهشی و صنعتی کشور در این حوزه می‌توان به فناوری تولید مواد آرایشی و بهداشتی، فناوری تولید بیوپلیمرها، فناوری تولید سوخت های زیستی اشاره کرد.
وی گفت: یک نمونه از فناوری‌هایی در حوزه ترکیبات طبیعی که می‌تواند علاوه بر اینکه برای کشور اشتغال‌زا باشد، می‌تواند از خروج ارز و جلوگیری از قاچاق مؤثر باشد استفاده از ترکیبات دریایی صنایع آرایشی و بهداشتی است.
این فعال حوزه فناوری در پایان بابیان اینکه اطلاع جامعی از مصرف لوازم‌آرایشی و بهداشتی در کشور به خاطر حجم گسترده قاچاق آن وجود ندارد گفت: بر اساس برخی آمارها كشور ما مقام هفتم را در جهان داراست و در واردات و مصرف مواد آرايشي دومین مصرف‌کننده لوازم‌آرایشی در خاورميانه است. ضمن آن‌که بسياري از اين لوازم‌آرایشی از طريق قاچاق و تجارت چمداني وارد كشور مي گردد و به خاطر غيراستاندارد و تقلبي بودن موجب بروز عوارض جسمي و صدمات پوستي و بیماری‌های مختلفي همچون آلرژي پوست، زخمهاي پوستي و حتي سرطان مي شود.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند