برندگان هفتمین دوره جایزه علیمحمدی در رشته فیزیک و نخستین جایزه علیمحمدی در رشته ریاضی طی مراسمی با حضور معاون علمی و فناوری رییس جمهور و معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم معرفی و تقدیر شدند.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، هفتمین جایزه علیمحمدی در فیزیک مشترکا به ایزه علیمحمدی که به یاد شهید دکتر علیمحمدی، استاد فیزیک دانشگاه تهران نامگذاری شده هرساله به بهترین پایان‌نامه‌های دکتری نوشته شده در دانشگاه‌های ایران در رشته‌های فیزیک و ریاضی اهدا می‌شود.
همچنین در این مراسم جایزه‌ای به رسم تشویق و قدردانی به میثم نصیری، عضو هیات علمی پژوهشکده ریاضیات پژوهشگاه دانشهای بنیادی که به عنوان نخستین ریاضیدان مقیم ایران برای سخنرانی در کنگره جهانی ریاضیدانان دعوت شده، اعطا شد.
مروری بر رساله های برندگان هفتمین جایزه علیمحمدی در فیزیک
دکتر محمدرضا محمدی مظفر که خرداد ماه ۹۴ با راهنمایی دکتر محسن علیشاهیها از رساله خود در رشته فیزیک انرژی های بالا دفاع کرده در تحقیقات خود به مقوله «آنتروپی درهمتنیدگی هولوگرافی در گرانش تعمیم یافته و هندسه های وابسته به زمان» پرداخته است.
در این پژوهش با بهره‌گیری از رهیافت هولوگرافی و تناظر گرانش-پیمانه‌ای به مطالعة آنتروپی درهمتنیدگی هولوگرافی پرداخته شده است. این بررسی در چارچوب دو نسخة مشخص که هرکدام به عنوان تعمیمی از نسخة اولیه پیشنهاد شده‌اند انجام شده به طوری که در گام نخست با بهره‌گیری از نسخة ارائه شده جهت محاسبة آنتروپی درهمتنیدگی در نظریات گرانشی تعمیم‌یافته، این کمیت در مدل‌های گرانشی مشخص مطالعه شده است.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، این مدل‌ها به ترتیب نظریة گرانش جرم‌دار جدید، گرانش لگاریتمی و گرانش همدیس هستند. در گام بعد با به کار بردن نسخة هموردا جهت محاسبة آنتروپی درهمتنیدگی در هندسه‌های وابسته به زمان، تحول زمانی این کمیت و پاره‌ای دیگر از مشاهده‌پذیرها حین فرایند گرمایش مطالعه و همچنین اثرات ناشی از شکست تقارن همدیس بر فرایند گرمایش بررسی شده و نشان داده شده که پاره‌ای از رفتارهای زمانی را دستخوش تغییر می کند.
موضوع رساله و اهمیت تحقیق، غنی بودن مطالب و نگارش رساله به سبک روان و قابل استفاده برای جمع بزرگی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی، چاپ مقالات متعدد توسط نویسنده رساله در مجلات با ضریب تاثیر بالا، همکاری‌های بین‌المللی و همچنین کوتاه بودن زمان دوره دکتری محمدی مظفر از دلایل داوران برای انتخاب وی بوده است.
دکتر بابک زارع رمشتی هم که تیرماه ۹۴ تحت راهنمایی دکتر علی قربان زاده مقدم رساله خود را در رشته فیزیک ماده چگال در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان ارائه داده در پایان‌نامه اش به «ترابرد بار و اسپین در نانو ساختارهای با طیف دیراک» پرداخته است.
در این پایان‌نامه خواص ترابردی سیستم‌های با طیف دیراک با تاکید بر نقش اسپین، اثرات ترموالکتریکی و نیز جریان‌های جوزفسونی مطالعه شده است. بدین ترتیب که در ابتدا به گرافین تک‌لایه به ویژه گرافین اسپین قطبیده در رژیم مغناطیسی قوی پرداخته شده و طی آن حامل‌های با راستاهای اسپینی مختلف به کمینه در مقاومت الکتریکی بر حسب دما در حضور ناخالصی مغناطیسی معرفی شده‌اند. در ادامه با مطالعة اثرات ترموالکتریک وابسته به اسپین در دو رژیم ترابردی بالستیک و پخشی گرافین مغناطیسی نشان داده شده که در چنین ماده‌ای در حالت غیرآلاییده، گرادیان دمایی یک جریان اسپینی خالص تولید خواهد کرد که به کاربردهای اسپینترونیکی می‌انجامد.
به گفته محقق در بخش دیگر پایان‌نامه با توجه به شواهد تجربی اخیر مبنی بر ایجاد ابررسانایی در مولیبدن دی سولفاید به مطالعة اثر جوزفسون در تک‌لایه MoS2 و در حضور یک شکافتگی اسپینی پرداخته و نشان داده شده که وارونی ابرجریان که به عنوان گذار π-۰ شناخته می‌شود با تغییر آلایش از طریق ولتاژهای گیت نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. این برخلاف اتصالات مرسوم ابررسانا/فرومغناطیس/ابررسانا شناخته شده است که در آنها گذارهای متوالی π-۰ با تغییر طول اتصال با دما رخ می‌دهد. سپس اثر جوزفسون در یک تکه از گرافین دولایه که به دو گرافین تک‌لایة ابررسانا متصل شده مورد مطالعه قرار گرفته و نشان داده شده است که هنگامی که الکترودهای ابررسانایی به لایه‌های مختلفی از دو لایه متصل می‌شوند جریان جوزفسون عبوری از ناحیة دولایه غیرآلاییده و بدون بایاس در فاز π قرار دارد. با اعمال ولتاژ بایاس یا آلایش، نمونه یک گذار ۰-π که می‌تواند با تغییر دما و طول اتصال کنترل شود از خود نشان می‌دهد.
دلایل داوران برای انتخاب این رساله هم مهم بودن موضوع تحقیق، نوین بودن مباحث، ارتباط آن با سایر موضوعات فیزیک نظیر مادهٔ‌چگال و اطلاعات کوانتومی، گسترش مفاهیم جدید در هولوگرافی و ارتباط آن با درهمتنیدگی، روان بودن متن رساله همراه با دقت علمی بالا، گستردگی در موضوعات مختلف و همچنین نتایج پژوهشی رساله اعلام شده است.
مروری بر رساله های برندگان نخستین جایزه علیمحمدی در ریاضیات
دکتر مریم شاه سیاه، دانش آموخته دکتری ترکیبیات دانشگاه صنعتی اصفهان که رساله خود را شهریورماه ۹۳ با راهنمایی دکتر غلامرضا امیدی ارائه کرده در تحقیقات پایان نامه خود به «اعداد رمزی دورها و مسیرهای گسترده در ابرگراف های یکنواخت» پرداخته است.
فرض کنید G و H ابرگراف‌های k-یکنواخت هستند. عدد رمزی R(G,H) عبارت است از کوچکترین عدد صحیح و مثبت N به‌طوری که در هر دو رنگ‌آمیزی از یال‌های ابرگراف کامل K^k_N با دو رنگ قرمز و آبی، یا زیرابرگراف القایی قرمزرنگ شامل G یا زیرابرگراف القایی آبی‌رنگ شامل H است. ظهور قضیة رمزی در نظریة گراف برای اولین بار در مقالة اردوش و سکرش در سال ۱۹۳۵ بوده است.
در ابتدا تعمیمی از اعداد رمزی کلاسیک به عنوان نمونه اعداد رمزی گراف‌ها، پیشرفت‌های قابل‌ملاحظه‌ای در نظریة رمزی به دست آورده است. از آنجا که تعیین مقدار دقیق اعداد رمزی ابرگراف‌ها بسیار دشوارتر از گراف‌هاست، نتایج به‌دست آمده در این زمینه محدود هستند. یکی از مسائل مورد توجه پژوهشگران در این زمینه تعیین مقدار دقیق یا مجانبی اعداد رمزی کلاس‌های خاص از ابرگراف‌های تنک شامل دورها و مسیرهای گسترده است.
در این زمینه، هسکل و همکارانش در سال ۲۰۰۶ نشان دادند که عدد رمزی دورهای گسترده k-یکنواخت nیالی به‌طور مجانبی n۵/۲ است. جیارفاش و همکارانش در سال ۲۰۰۸ این نتیجه را به دورهای گسترده k-یکنواخت تعمیم دادند. همچنین جیارفاش و رئیسی در سال ۲۰۱۲ مقدار دقیق اعداد رمزی دورها و مسیرهای گستردة k-یکنواخت با حداکثر ۴ یال را تعیین کردند.
در این رساله به مطالعة مقدار دقیق اعداد رمزی دورها و مسیرهای گسترده k-یکنواخت، در حالت کلی پرداخته شده و در میان سایر نتایج، مقدار دقیق اعداد رمزی دورها و مسیرهای گسترده ۳-یکنواخت تعیین شده است. همچنین نتایجی در مورد اعداد رمزی دورها و مسیرهای گستردة k یکنواخت به ازای k\in {3,4} و k>8 ارائه شده است.
دکتر ناصر گلستانی که اسفندماه ۱۳۹۳ از رساله آنالیز خود در دانشگاه تربیت مدرس دفاع کرده در رساله‌اش با راهنمایی دکتر سید مسعود امینی
به «رسته نمودارهای براتلی و تابعگون های رسته *C-جبرها» پرداخته است.
در سال ۱۹۷۲، براتلی نمودارهای خاصی را که بعداً نمودارهای براتلی نامیده شدند برای مطالعة AFجبرها معرفی کرد. در این رساله یک ساختار رسته‌ای برای نمودارهای براتلی پیشنهاد شده به طوری که کیریختی در این رسته معادل مفهوم هم‌ارزی تعریف شده توسط براتلی است. یک تابعگون از رسته AFجبرها به رستة نمودارهای براتلی ساخته شده و نشان داده شده است که یک تابعگون طبقه‌بندی‌کنندة قوی است. بدین‌ترتیب کار براتلی برای طبقه‌بندی AFجبرها به وسیله نمودارهای براتلی در یک چارچوب رسته‌ای بیان و تکمیل شده است.
یک تابعگون از رستة مجرد به رستة نمودارهای براتلی تعریف شده است که هم‌ارزی رسته‌هاست. همچنین یک تابعگون از رستة مجرد به رستة گروه‌های بعد تعریف شده است که هم‌ارزی رسته‌هاست. نشان داده شده است که هر سه روش طبقه‌بندی AFجبرها، یعنی روش استفاده از نمودارهای براتلی، روش استفاده از K-نظریه که الیوت در ۱۹۷۶ معرفی کرد و روش استفاده از رستة مجرد که الیوت در سال ۲۰۱۰ معرفی کرد، از دیدگاه نظریة رسته‌ها هم‌ارزند.
از معیارهای داوران در انتخاب برنده جایزه علیمحدی در ریاضیات این بوده که علاوه بر فارغ‌التحصیلی فرد از یکی از دانشگاه‌های داخل، کارهای علمی وی عمدتاً در ایران انجام شده باشد و همچنین سوابق علمی اعم از سوابق دانشجویی در مقاطع مختلف، کیفیت برون‌داده‌های علمی و چاپ آن در مجلات معتبر، توصیه‌نامه‌های علمی و تاثیر مثبت رساله در مسیر انجام پژوهش‌های پس از دوره دکتری هم ارزیابی شده است.
نگاهی به جایزه علیمحمدی
جایزه علیمحمدی به پاس خدمات علمی و دانشگاهی شهید دکتر مسعود علیمحمدی استاد فقید دانشگاه تهران و اولین دانش‌آموختۀ دکتری فیزیک داخل کشور نامگذاری شده است.
این جایزه علمی توسط پژوهشگاه دانشهای بنیادی و با همکاری انجمن فیزیک ایران از سال ۱۳۹۰ به رسالههای برتر دکتری فیزیک که در داخل کشور تهیه شده باشند اعطا می‌شود.
هفتمین دوره جایزه علیمحمدی در سال ۱۳۹۶ به رسالههای دکتری برگزیده که طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ مرحله دفاع را گذرانده بودند، اعطا شد.
از سال ۹۶ جایزه دیگری به نام جایزه علیمحمدی در ریاضیات نیز اعطا شده است.
براساس ضوابط تعیین شده از سوی پژوهشگاه دانشهای بنیادی و دبیرخانه جایزه علیمحمدی، آثار پژوهشی متقاضی برای ورود به مرحله داوری، لازم است در دوره دکتری انجام شده باشد و رساله حاصل از آن، به تشخیصِ استاد راهنمای رساله دکتری و حداقل دو عضو هیات علمی دیگر که در مرتبه استادیار به بالاتر هستند به عنوان رساله ممتاز شناخته شده باشد.
همچنین ضرورت دارد، نامزدی هر شرکت‌کننده به صورت کتبی توسط استاد راهنما با ذکر اطلاعات مربوط به متقاضی، دلایل، مستندات و مقالات مستخرج از پایان نامه و همچنین نام و نشانی حداقل دو عضو هیات علمیِ دیگر که می‌توانند مؤید نامزدی رساله مربوطه باشند اعلام شود.
مسعود علیمحمدی، استاد فیزیک دانشگاه تهران بود که در بامداد ۲۲ دی ماه ۱۳۸۸ و در سن ۵۰ سالگی، هنگام بیرون آمدن از منزلش بر اثر انفجار یک بمب کنترل از راه دور ترور شد و به شهادت رسید. وی مدرک کارشناسی را از دانشگاه شیراز (۱۳۶۴) و کارشناسی ارشد (۱۳۶۷) و دکتری فیزیک با گرایش ذرات بنیادی را از دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۷۱ کسب کرد و اولین فردی بود که در ایران دکترای خود را در رشته فیزیک دریافت کرد.
علیمحمدی همچنین به همراه وحید کریمی پور، اولین دانشجویان پسادکتری در پژوهشگاه دانشهای بنیادی بودند.
تخصص اصلی او ذرات بنیادی، انرژی‌های بالا و کیهان‌شناسی بود و طی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰با مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات پژوهشگاه دانشهای بنیادی نیز همکاری داشت و نقش مؤثری در زیرساخت علمی پژوهشگاه دانشهای بنیادی و برپایی تحصیلات تکمیلی در ایران ایفا کرد.
انتهای پیام