تنوع زیستی بی نظیر جنگل بارانی آمازون که ۱۰ درصد از گونه‌های زیستی زمین را در وسعت ۶٫۷ میلیون کیلومتر مربعی خود جای داده دهه‌ها مورد بحث و بررسی دانشمندان بوده است.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که بیش از ۱۰ میلیون سال پیش بخش بزرگی از این جنگل دو بار تحت تاثیر جریان‌های دریای کارائیب به زیر آب رفته است. این پدیده باعث ایجاد دریای درون سرزمینی شده که تکامل گونه‌های جدید را به راه انداخته است. در آن سوی بحث مخالفانی هم هستند که بر این باورند هنوز شواهد کافی برای اثبات این فرضیه وجود ندارد.
کارلوس جارامیلو از دیرینه‌شناسان موسسه تحقیقات استوایی اسمیتسونین در پاناما می‌گوید: تصور کردن فرایندی که باعث شده جنگلی به این بزرگی با اقیانوس پوشانده شود خیلی سخت است.
محققان در کل با این فرضیه موافق‌اند که آمازون زمانی زیر آب بوده اما هنوز مشخص نیست این آب از کجا آمده است. برخی بر این عقیده‌اند که جریان آب شیرین که از ارتفاعات آند به سمت پایین سرازیر شده زمین‌های پایین دست آمازون را به تدریج در بر گرفته و گیاهان و حیوانات را به گروه‌های مجزا تقسیم کرده و در هر گروه به تدریج گونه‌های جدید شکل گرفته‌اند.
روند سریع شکل‌گیری کوه‌ها نیز باعث شده خرداقلیم‌هایی در ارتفاعات مختف تشکیل شود و گونه‌زایی با سرعت بیشتر پیش رود.
با این حال وقتی میکروب‌های دریایی در دهه ۱۹۹۰ در رسوبات آمازون کشف شد، برخی دانشمندان فرضیه دیگری را مطرح کردند که براساس آن آمازون نه با آب شیرین رودخانه‌ها بلکه پوشیده از آب‌های اقیانوسی بوده است. مادامی که ساکنان جنگل خود را با سیل هولناکی که از اقیانوس منشا گرفته سازش می‌دادند، گونه‌های جدید به تدریج به وجود آمده است.
اثبات کردن هر یک از این دو فرضیه – هم فرضیه رودخانه و هم اقیانوس- سخت است. صخره‌ها و فسیل‌هایی که بتوانند تصویر دقیق و مشخصی از گذشته آمازون در اختیار ما بگذارند بسیار کمیاب‌اند؛ لذا جارامیلو و همکارانش به دنبال نوع دیگری از داده‌ها بودند تا این راز را کشف کنند: هسته‌هایی از بستر جنگل.
این هسته‌های استوانه‌ای شکل با عرض ۶ سانتیمتر و عمق ۶۰۰ متر از بستر مناطق جنگلی به دست آمده و شواهدی از محیط زیست گذشته به شکل دانه گرده، فسیل و رسوب در خود حفظ کرده‌اند که قدمت آن‌ها به ده‌ها میلیون سال پیش بازمی‌گردد.
محققان این هسته‌ها را لایه به لایه بررسی کرده‌اند. آن‌ها در دو لایه باریک از این خاک شواهدی از زندگی موجودات دریایی پلانکتون‌ها و صدف‌های دریایی پیدا کرده‌اند. هسته‌ها حاوی فسیل‌هایی از خرچنگ‌های اقیانوسی و دندان‌های کوسه بود و نشان می‌داد این فرضیه که زمانی دریای کارائیب بخش‌های غربی آمازون یعنی برزیل، اکوادور و پرو را در بر گرفته حقیقت دارد.
این سیل‌ها دو بار رخ داده است: یک بار ۱۸ میلیون سال پیش و بار دیگر ۱۴ میلیون سال پیش .
این نتایج در Science Advances به چاپ رسیده است.
جارمیلو بر این باور است که این یک اکوسیستم گمشده است.
این دریاها عمر زیادی نداشته‌اند. در شمال غربی بزریل اولین سیل حدودا ۲۰۰ هزار سال دوام آورد در حالی که دومی ۴۰۰ هزار سال پابرجا بود. کلمبیا که به کارائیب نزدیک‌تر است در هر یک از این دو دوره به ترتیب به مدت ۹۰۰ هزار سال و ۳٫۷ میلیون سال زیر آب بود. رشته کوه‌های آند که به سرعت در حال شکل‌گیری بودند نیز احتمالا بر این جریان تاثیرگذاشته‌اند. کوه‌ها با فشار به سمت بالا رشد کرده و بقیه قاره را به سمت پایین هل داده و باعث شده‌اند جریان‌های آبی دریا به سمت خشکی جریان یابد.
در مقیاس زمان جغرافیایی این سیل‌ها به اندازه یک چشم بر هم زدن است. به گزارش دیده‌بان علم ایران، جارامیلو می‌گوید: این برای یک درخت هنوز زمان زیادی است. حتی زمانی به این کوتاهی نیز می‌تواند چهره منطقه را دستخوش تغییر کند.
اما پائول بیکر، زمین‌شناس دانشگاه دوک هنوز طرفدار نظریه رودخانه است.
او می‌گوید: من با هسته‌هایی که از برزیل نمونه‌برداری شده مشکل دارم چون پلانکتون‌هایی که به نظر می‌رسد منشا دریایی داشته باشند پیش از این در دریاچه‌های آب شیرین باستانی در اروپا مشاهده شده‌اند.
وی می‌گوید: اندازه‌گیری ایزوتوپ‌های اکسیژن در پوسته‌ها مشخص می‌کند که این پلانکتون‌ها در آب شیرین رشد یافته‌اند یا آب شور. به همین دلیل این شیوه بررسی احتمالا متقاعدکننده‌تر است.
جارامیلو می‌گوید به تازگی کار بر روی ایزوتوپ‌های اکسیژن را آغاز کرده است. او همچنین به دنبال یافتن فسیل‌‌های بیشتر از حوزه آمازون است تا گونه‌هایی که ممکن است در طول این دوره منقرض شده باشند را بهتر بشناسد.
اکنون فقط یک چیز است که جارامیلو و بیکر احتمالا در مورد آن توافق نظر دارند: برای حل معمای تنوع زیستی آمازون نیاز به مطالعه بیشتری روی هسته‌های به دست آمده از این منطقه است.
انتهای پیام