۲۶ اسفندماه مصادف است با نوزدهمین سالگرد سانحه دلخراش سقوط اتوبوس حامل دانشجویان نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف به دره.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران در این سانحه تلخ متاسفانه هفت تن از دانشجویان سرنشین اتوبوس که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی بودند در اوج بالندگی و شکوفایی علمی ناباورانه، جان باختند.
مریم میرزاخانی، ریاضیدان برجسته ایرانی و نخستین زن برنده عالی ترین نشان علمی ریاضی (مدال فیلدز) از جمله سرنشینان این اتوبوس بود که از این حادثه تلخ جان سالم به در برد.
دانشگاه شهید چمران اهواز بیست و دوم تا بیست و پنجم اسفندماه ۷۶ همزمان با برگزاري بيست و دومين دوره مسابقات رياضي دانشجويي، میزبان نخستين سمينار دانشجويي رياضي بود.
از دانشگاه صنعتي شريف نيز ۲۹ نفر از دانشجويان دانشكده رياضي به سرپرستي مجتبي مهرآبادي با ارايه ۱۵ مقاله در اين سمينار شركت كردند كه پس از پايان سمینار و كسب عنوان اول تيمي، اتوبوس حامل اين نخبگان رياضي كشورمان در مسير بازگشت به تهران در ساعت ۲:۳۰ بامداد در محور انديمشك – پل‌دختر در محلي به نام پل تنگ از جاده خارج شده و از ارتفاع شش متري به داخل دره سقوط كرد.
در اين سانحه دلخراش متاسفانه دو راننده و هفت نفر از مسافران شامل شش دانشجوي نخبه رياضي دانشگاه صنعتي شريف ـ آرمان بهراميان (ورودي ۷۵)، رضا صادقي، عليرضا سايه‌بان و علي حيدري (ورودي ۷۴)، فريد كابلي (ورودي ۷۶ كارشناسي ارشد) و مجتبي مهرآبادي (دانشجوي دكتری) ـ و همچنين يك دانشجوي دانشگاه تهران (مرتضي رضايي)، كشته شدند.
مصدومان و مجروحان اين سانحه در مدت كمتر از يك ساعت توسط وسايل نقليه عبوري به بيمارستان انديمشك انتقال يافتند. پس از تماس دكتر تابش، رييس وقت دانشكده با دفتر رييس جمهوري و انجام هماهنگي‌ها، امكانات لازم در انديمشك، در اختيار مصدومان قرار گرفته، پنج تن از دانشجويان نيز به دليل احتمال ضربه مغزي به بيمارستان اهواز منتقل شدند.
با همكاري نيروي هوايي ارتش، دانشجويان، نيمه شب همان روز در دو نوبت با هواپيماهاي نظامي به تهران انتقال يافتند. وزارت بهداشت و دانشگاه تهران نيز امكان بستري شدن سريع آنان را فراهم آورد.
خبر سانحه، همان روز از طريق صدا و سيما منتشر شد و معاون نيروي انتظامي، علت آن را خواب آلود بودن راننده، ناآشنايي با مسير و بيابانرو نبودن راننده عنوان كرد.پيكرهاي درگذشتگان اين واقعه نيز روز بيست و هفتم اسفندماه با حضور گسترده دانشگاهيان در دانشگاه صنعتي شريف تشييع شد.
مرحوم مجتبي لطفي‌زاده مهرآبادي كه در این تصادف درگذشت تحقيقات فراواني در زمينه نظريه گراف و تركيبات انجام داده و حدود ۱۰ مقاله پژوهشي مرتبط در نشريات معتبر بين‌المللي منتشر كرده بود.
دكتر مهرآبادي، چند روز پيش از دفاعيه رساله دكتري خود درگذشت و اين رساله توسط دوستانش ارايه شد.
مرحوم كابلي نیز تحصيلات كارشناسي خود را در دانشگاه شيراز سپري كرده، دانشجوي سال اول كارشناسي ارشد دانشكده علوم رياضي شريف بود.
رضا صادقي از دیگر قربانیان این سانحه، متولد اردیبهشت ۱۳۵۶ در روستای چکنه در حوالی نیشابور بود. رضا تحصيلات ابتدايي را در مدرسه شهيد هاشمي‌نژاد «چكنه» و راهنمايي را در مدرسه پيام انقلاب و شهيد مفتح گذراند و دبيرستان را در مركز استعدادهاي درخشان مشهد به پايان رساند.
برگزيده يازدهمین المپياد رياضي و چهارمين المپياد كامپيوتر استان خراسان، مدال نقره كامپيوتر و مدال طلاي رياضي كشور را در بهمن‌ماه ۷۲ به گردن آويخت و كسب اين مقام‌ها مجوز حضور او در دانشگاه صنعتي شريف بدون پشت سر گذراندن كنكور شد. مدال نقره او در سي‌وپنجمين المپياد رياضي هنگ‌كنگ در ميان رقيباني از ۶۹ كشور شركت‌كننده، حاصل اولين حضور او در رقابت‌هاي جهاني بود. مدال طلاي دوازدهمين المپياد رياضي و پنجمين المپياد كامپيوتر كشور شرايط را براي حضور او در سي‌وششمين المپياد رياضي جهان در تورنتو كانادا فراهم كرد و اين بار نيز رضا با گردن‌آويز طلا از ميان نخبگان رياضي ۷۱ كشور شركت‌كننده به ايران بازگشت.
دانشجوي برگزيده دانشكده علوم رياضي دانشگاه صنعتي شريف در ترم اول سال تحصيلي ۷۷-۷۶ كه به بورسيه مركز تحقيقات فيزيك نظري و رياضيات نيز در آمده بود، كتاب «رياضي عمومي ۲ » را به نگارش درآورد.
او مقاله « اعداد ساختني- جهان متناهي » خود را به اولين سمينار رياضي دانشجويان كشور ارايه داد و در اهواز از اين مقاله دفاع كرد و اين آخرين دفاع جواني ۲۰ ساله از انديشه، نبوغ و تفكراتش در دنياي رياضيات بود و اندكي بعد به ديار باقي شتافت.
مرحوم حيدري نیز از برگزيدگان المپياد داخلي رياضيات كشور بود.به منظور تجليل و بزرگداشت ياد و خاطره اين دانشجويان، لوح يادبودي در فضاي مجاور دانشكده رياضي ساخته و جوايز سالانه‌اي به نام هر يك از آنان تعيين و مقرر شد جايزه دكتر مهرآبادي به بهترين مقاله در زمينه تركيبات، جايزه فريد كابلي به بهترين مدرس تمرين رياضيات عمومي (۱) و (۲)، جايزه آرمان بهراميان نیز به نخستين برگزيده مؤلفان يا مترجمان جوان در توصيف رياضيات، جايزه علي حيدري به بهترين راه حل مسايل مقدماتي و جايزه رضا صادقي نيز هر ساله به طراحان مسايل برگزيده براي ارسال به المپياد جهاني اهدا شود.
جایزه یادبود مرحوم عليرضا سايه‌بان هم به پاس تحقيقات مستمر اين دانشجو در زمينه نرم‌افزار به برنده مسابقات برنامه‌ريزي نرم‌افزاري اهدا مي‌شود.
آنها که ماندند ….
مشهورترین مسافر اتوبوس حامل نخبگان ریاضی، بی گمان، دکتر مریم میرزاخانی است.
وی ۱۷ سال پس از سانحه سقوط اتوبوس در حالی که استاد دانشگاه استنفورد بود به عنوان نخستین زن ریاضیدان جهان موفق به دریافت مدال «فیلدز» شد که از آن به عنوان «نوبل ریاضیات» یاد می‌شود.
استاد میرزاخانی که به دلیل تحقیقات برجسته‌اش در حوزه هندسه و نظریه ارگودیک کاملا شناخته شده است به همراه آرتور آویلا، مانجول بهارگوا و مارتین هایرر، ۲۳ مردادماه ۹۳ در کنگره بین‌المللی ریاضیات در سئول کره جنوبی مدال فیلدز ۲۰۱۴ را دریافت کرد.
بنابر اعلام داوران، مریم میرزاخانی در زمینه نظریه سطوح ریمانی و فضاهای مدولی آن به پیشرفت‌های چشمگیری نائل آمده و افق‌های جدیدی را در این رشته گشوده است.
مریم میرزاخانی در دوران دبیرستان علاوه بر مدال طلای المپیاد جهانی ریاضیات ۱۹۹۴ هنگ کنگ در المپیاد جهانی ۱۹۹۵ کانادا، حائز بیشترین رتبه در بین شرکت کنندگان شده بود پس از اتمام تحصیلات متوسطه در دبیرستان فرزانگان تهران، تحصیلات کارشناسی خود را در رشته ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف به پایان برد.
وی پس از پایان دوره کارشناسی برای ادامه تحصیل به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت. وی در سال ۱۹۹۹ میلادی زمانی که در دانشگاه پرینستون به تحقیق و تدریس اشتغال داشت موفق شد راه‌حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند. ریاضیدانان مدت‌های طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم‌های هندسی هذلولی بوده‌اند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت: محاسبه عمق حلقه‌های ترسیم شده بر روی سطوح هذلولی.
میرزاخانی تلاش دارد تا معمای ابعاد گوناگون فرم‌های غیر طبیعی هندسی را حل کند. در صورتی که جهان از قاعده هندسه هذلولی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک خواهد کرد. در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولی هم‌چون doughnuts و یا amoebas دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبه حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده‌است؛ اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یک سری ازحلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آنها پرداخت.
میرزاخانی در سال ۲۰۰۵ زمانی که با کمتر از ۳۰ سال سن در دانشگاه پرینستون آمریکا تدریس می کرد از سوی نشریه علمی Popular Science به عنوان یکی از ۱۰ مغز برتر امریکای شمالی معرفی شد.
به نوشته یواس‌ای تودی این فهرست ۱۰ نفره شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولا از چشم عموم پنهان مانده‌اند. دلیل انتخاب مریم میرزاخانی، فعالیت های وی در زمینه محاسبه حجم‌های فضایی منحنی هندسی بود.
از دیگر بازماندگان اتوبوس حامل نخبگان ریاضی شریف، دکتر رویا بهشتی زواره است. وی که برنده مدال برنز المپیاد جهانی ریاضی سال ۱۹۹۴ هنگ کنگ بود سال ۱۳۷۴ دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. وی پس از فارغ التحصیلی از این دانشگاه برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شد و در ۲۶ سالگی دوره دکتری ریاضی را در دانشگاه MIT به پایان برد. وی مدتی به عنوان پژوهشگر ارشد ریاضی در موسسه ریاضیات ماکس پلانک آلمان فعالیت داشت و یک سال بعد به عنوان پژوهشگر پسادکتری به دانشگاه کویین کینگستون کانادا رفت. وی در سال ۲۰۰۶ در حالی که تنها ۲۹ سالگی داشت به عنوان محقق ارشد به دانشگاه کالیفرنیا در برکلی پیوست و از همان سال استادیار ریاضی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس بود. وی در سال ۲۰۰۹ به دانشیاری دانشگاه ارتقا یافت.
هادی جراتی از مصدومان حادثه سقوط اتوبوس نیز در سال ۱۹۹۹ موفق به اخذ دکتری ریاضیات از دانشگاه پرینستون شد ولی زمینه تحصیلی خود را به مطالعه زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی تغییر داد و در این رشته از دانشگاه ییل دانش آموخته شد. وی در حال حاضر به تدریس زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه ایالتی اوهایو اشتغال دارد و فلوو تاریخ علم موسسه ماکس پلانک آلمان است.
علی شمس/دیده بان علم ایران
انتهای پیام